Acupunctuur

Traditionele Chinese Geneeskunst in de moderne westerse samenleving.

Acupunctuur is al duizenden jaren een vast onderdeel van de Traditionele Chinese Geneeskunst. Zij geneest ziekten of verlicht de klachten die een bepaalde ziekte met zich meebrengt. Het is bovendien een methode om ziekten te voorkomen. Acupunctuur vergroot de natuurlijke weerstand tegen ziekte, verhoogt de pijndrempel en vergroot de levenslust. Hoe dit bereikt kan worden en wat de filosofische achtergronden zijn van waaruit acupunctuur is ontstaan wordt hier verder uitgelegd.

Mede gezien de ontwikkelingen in de gezondheidszorg en de plaats die acupunctuur daar nu inneemt en in de toekomst zal innemen, is het van belang om medici, patiënten en beleidsmakers een duidelijk beeld te geven van de betekenis van acupunctuur in de moderne westerse samenleving. In de visie van de Nederlandse Vereniging voor Acupunctuur* is acupunctuur geen alternatief voor de moderne westerse medische wetenschap, maar een welkome aanvulling hierop. Deze brochure is bedoeld voor patiënten die vragen om duidelijke informatie over een voor westerlingen nog relatief 'nieuwe' geneeswijze.

* Wanneer wij in hier spreken over 'de acupuncturist' bedoelen we daarmee nadrukkelijk een bij de N.V.A. aangesloten acupuncturist, die onderworpen is aan kwaliteits-, opleidings- en nascholingseisen.

Als een medische behandeling pas begonnen wordt als iemand ziek is geworden, of wanneer men pas probeert de orde te herstellen als het oproer is uitgebroken, dan is dat het zelfde als wanneer iemand pas een bron gaat graven als hij al verzwakt is door dorst, of als iemand pas wapens begint te smeden als het gevecht al in volle gaan is.

(Bron: Nei Ching, standaardwerk van de Traditionele Chinese Geneeskunst.)



Uitgangspunten bij een behandeling met acupunctuur:

De westerse medische wetenschap
De westerse medische wetenschap heeft zich, met name op het gebied van de chirurgie en het toepassen van geneesmiddelen, ontwikkeld tot een uiterst moderne en efficiënte wetenschap. Met microscopische precisie worden steeds meer geheimen van het lichaam en van de biochemische processen, die zich daarin afspelen, blootgelegd. De kennis op medisch gebied is enorm en breidt zich nog iedere dag uit.

Toch bestaat er bij een groeiend aantal patiënt en een gevoel van onvrede, omdat de behandeling van hun klachten vaak beperkt blijft tot het bestrijden van de ziekte en haar symptomen en niet de complete beleving van de zieke als uitgangspunt van behandeling neemt. Er is, ondanks alle vooruitgang, nog maar zo weinig bekend over de complexe wisselwerking tussen psychische en lichamelijke processen, dat de samenhang niet altijd wordt onderkend.

In de westerse medische wetenschap is er een duidelijke scheiding tussen het verrichten van medische ingrepen en het voorschrijven van medicijnen aan de ene kant en het verwijzen naar artsen, die zich met de geest bezig houden, aan de andere kant. We kennen dan ook een grote verscheidenheid aan specialisten: cardiologen, internisten, chirurgen, neurologen enz. enerzijds en psychiaters, psychologen en psychotherapeuten anderzijds.

Omdat acupunctuur het welbevinden van de mens centraal stelt en de zieke niet als een opzichzelfstaand fenomeen beschouwt, heeft deze behandelingswijze duidelijk een ander, holistisch, uitgangspunt, dat de mens in zijn veelvuldigheid als een eenheid ziet. In de opvatting van de N.V.A. gaat men uit van de synergiemodel, dat wil zeggen, een model waarin de traditionele Chinese geneeskunst samenwerkt met de westerse geneeswijze en waarin de nadruk gelegd wordt daar waar deze twee verschillende geneeswijzen elkaar aanvullen.


De visie van de Traditionele Chinese Geneeskunst
Toen de Amerikaanse president Nixon in 1972 China bezocht, kregen hij en de hem vergezellende artsen een verbluffend staatje van acupunctuur te zien. Zij zagen patiënten, die niet alleen wakker bleven tijdens een zware operatie, maar zelfs erbij praatten en lachten! En dat terwijl de ‘verdoving’ slechts bestond uit het plaatsen op punten in het lichaam, van enkele nietige naaldjes verbonden met een kleine zwakstroomgenerator.

Deze demonstratie maakte een diepe indruk op de Amerikaanse artsen en werd door de media over de gehele wereld uitgezonden. Het heeft de discussie en het wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van acupunctuur in een stroomversnelling gebracht. Helaas kreeg de pijnbestrijding via acupunctuur hierdoor onevenredig veel aandacht en bleven andere aspecten van deze oude en unieke geneeswijze onderbelicht.

Misschien is nog wel het meest indrukwekkende aspect van de Traditionele Chinese Geneeskunst dat zij tientallen eeuwen geleden – toen men in Europa nog afhankelijk was van druïden en tovenaars – al in staat was om het functioneren van het menselijk lichaam nauwkeurig te verklaren. Een van de standaardwerken die ook vandaag de dag nog geraadpleegd worden, is de Nei Ching (Huang Ti Nei Ching Su Wên), het klassieke boek over geneeskunde van de Gele Keizer. Om als westerling iets van die traditionele geneeskunst te kunnen begrijpen enen enigszins vertrouwd te raken met de begrippen die de acupuncturist hanteert, eerst iets meer over het klassieke Chinese denken.


Yin en Yang
In het logo van de Nederlandse Vereniging voor Acupunctuur is het zogenoemde Yin-Yang-teken afgebeeld. Dit staat voor twee teengestelde krachten die elkaar in evenwicht proberen te houden. Volgens de traditionele Chinese wereldbeschouwing bestaat het universum uit een kringloop van (levens)energie. Deze energie wordt Qi of Chi genoemd. We vinden dit woord in de Chinese bewegingskunst Tai Chi, maar ook in het Japanse Aikido. Deze energie bestaat uit een negatieve en een positieve component, waarin Yin staat voor het donkere, de schaduw en Yang voor het lichte, de zon. Alles om ons heen, de dingen, onze gedachten en onze gevoelens zijn het resultaat van de wisselwerking van die krachten.

De witte stip in het zwarte gedeelte van het Yin-Yang-teken en de zwarte stip in het witte gedeelte geven aan dat iets nooit helemaal Ying en nooit helemaal Yang is. Het betekent ook dat er een drang is om elkaar aan te vullen oftewel het zoeken naar evenwicht. Als iemand emotioneel onder druk staat, kan het zijn dat de harmonie tussen lichaam en geest verbroken wordt. De persoon raakt ‘uit balans’ en wordt ziek. Andersom werkt het ook: als je ziek bent is je mentale conditie vaak ook niet al te best. Het is overigens niet zo, dat je meteen ziek wordt, als Yin en Yang een beetje uit hun evenwicht zijn. Stel, u dreigt te laat te komen op een afspraak. Gehaast zoekt u naar de autosleutels, die nu net toevallig niet op de plek liggen, waar u ze gewoonlijk neerlegt. Wat gebeurt er dan allemaal? U begint snauwend en schreeuwend door het huis te rennen op zoek naar die verdraaide sleutels. U krijgt het warm, uw gezicht loopt rood aan en de hartslag neemt toe. In de acupunctuur noemen we dit Yang-gedrag: rennen, actie, spanning, energie. Dan besluit u om uw verstand te gebruiken. U gaat er even rustig bij zitten en probeert u te herinneren, waar u de sleutels gelaten kunt hebben. Het Yang-gedrag maakt plaats voor Yin-gedrag: rust, afstand, balans opmaken, nadenken. De balans komt in evenwicht en u vindt uw sleutels terug in een van de zakken van uw jas.


De energiehuishouding van het menselijk lichaam
De Chinezen hebben al lang geleden ontdekt dat de energie die door het menselijk lichaam stroomt (Chi), een ingewikkeld stelsel van kanalen volgt en dat in 24 uur een complete circulatie van die energie plaatsvindt. Er zijn twaalf hoofdkanalen of meridianen, die elk weer in verbinding staan met een orgaan in ons lichaam.

De energievoeding van dit circuit is afkomstig uit de organen, die weer afhankelijk zijn van wat iemand eet en drinkt, maar ook van hoe iemand leeft. Daarnaast bepalen ook erfelijke eigenschappen de energieproductie, zodat het duidelijk zal zijn dat de energiehuishouding bij iedereen verschillend is. Hoe nu kan de acupuncturist te weten komen, hoe het met die energie is gesteld? Ook al hebben westerse medische onderzoeken aangetoond, dat de meridianen inderdaad bestaan, ze zijn voor het oog niet zichtbaar. Om tot een juiste diagnose te komen, eventuele energieverstoringen op te sporen en ze ten goede te keren, gebruikt de acupuncturist een geheel anderen manier dan in de reguliere geneeskunde gebruikelijk is.

Het volgende gedeelte van deze brochure is bedoeld om daar zo duidelijk mogelijk inzicht in te geven. De meest voorkomende vragen van patiënten hebben we daarom op een rijtje gezet.


Acupunctuur in de praktijk

Hoe komt iemand bij de acupuncturist terecht?
Vooropgesteld dat traditionele acupunctuur als therapie voor bijna elke ziekte geschikt is, zijn er voor de hand liggende uitzonderingen: bij een hartinfarct of acute blindedarmontsteking komt men via de huisarts natuurlijk bij een specialist terecht. Chirurgische ingrepen en epidemische ziekten behoren ook niet tot het terrein van de acupunctuur. Net zo min als het verhelpen van botbreuken of eerste hulp bij ongevallen hiertoe behoren. We zeiden het al eerder: acupunctuur is voor ons een aanvulling op de westerse medische wetenschap.

Meestal zijn de patiënten die naar een acupuncturist gaan, doorverwezen door een huisarts, maar ook uit teleurstelling of onvrede over het resultaat van een behandeling komt men bij een acupuncturist terecht. Ook zijn er mensen die principieel tegen het voorschrijven van chemische medicijnen zijn en in acupunctuur een alternatieve behandelwijze zoeken. Tot welk soort patiënten U behoort en met welke klachten u ook komt, u kunt er van uitgaan dat een ter zake kundige acupuncturist samen met u de problemen bespreekt en pas na een uitvoerig onderzoek tot een diagnose met een daarbij behorend behandelplan komt.

Hoe stelt de acupuncturist een diagnose?
Omdat de meeste patiënten al een huisarts of specialist geraadpleegd hebben, is de klacht vaak met een naam en toenaam bekend. Dat geeft de acupuncturist waardevolle informatie over de ziekte, maar deze informatie is lang niet voldoende om direct tot een acupunctuurbehandeling over te gaan. Een diagnose stellen, volgens de Traditionele Chinese Geneeskunst, is immers op geheel andere principes gebaseerd dan wij gewend zijn. Een klacht als hoofdpijn bijvoorbeeld is voor een acupuncturist vaak een indicatie om leverenergie nader te onderzoeken. Mensen die voor het eerste bij een acupuncturist komen, zijn altijd verbaasd over de tijd die voor hen is vrijgemaakt en de soort vragen die er gesteld worden. Vaak zijn ze ook blij verrast met de aandacht die aan hun klachten gegeven wordt.

Het vraaggesprek
De acupuncturist, die is aangesloten bij de N.V.A., is gewend om niet alleen uitvoerig met de patiënt over zijn klachten te praten, maar ook over allerlei zaken die op het eerste gezicht niets met die klachten e maken lijken te hebben. U kunt bijvoorbeeld vragen verwachten over uw eetlust, de stoelgang en uw slaappatroon. Bij vrouwen is de menstruatiecyclus een belangrijke factor in de energiehuishouding van het lichaam. Dus kunt u ook daarover vragen verwachten. Naast vragen over de stofwisseling zal uw acupuncturist het ook hebben over uw dagindeling, uw werkzaamheden, of u een avond- of een ochtendmens bent, hoe het met uw humeur gesteld is, kortom: hoe u als eenheid van het lichaam en geest in het dagelijkse leven functioneert.

Observatie van de patient
Alleen al door eenvoudigweg naar u te kijken, krijgt de acupuncturist een schat aan informatie over uw gesteldheid. De kleuring van uw huis, de gezichtstekening, of uw haar een mooie glans heeft of juist niet, hoe u erbij zit tijdens het vraaggesprek, hoe uw vingernagels eruitzien; allemaal zaken die iets kunnen vertellen over de energiehuishouding binnen uw lichaam oftewel over de balans tussen Yin en Yang. De energieën worden ‘vertaald’naar orgaanfuncties.

De polsdiagnose
'Even de pols voelen'betekent in de westerse geneeskunde het tellen van de hartslag en het constateren of het ritme gelijkmatig verloopt. Galenus van Pargamum – een van de Griekse grondleggers van de westerse geneeskunde – legde hier echter zo de nadruk op, dat hij maar liefst honderd verschillende polseigenschappen beschreef en er 18 boeken aan wijdde.
De Chinese artsen moesten het voelen van de pols misschien nog wel serieuzer nemen, omdat ze vaak letterlijk niet meer te onderzoeken hadden. In vroeger tijden lieten de meeste vrouwen namelijk niet toe, dat ze lichamelijk onderzocht werden en zeker niet door een man. In plaats daarvan staken ze hun pols tussen de gordijnen dor en daar moest de arts het maar mee doen. Voor de acupuncturist is het voelen van de pols nog steeds een van de belangrijkste manieren om tot een juiste diagnose te komen. Bij elk polsgewricht zijn drie plaatsen, waar op drie verschillende diepten de pols gevoeld kan worden. Door nauwkeurig de spanning, diepte en snelheid van de pols te meten – dit vereist een jarenlange training – is het mogelijk om meer te weten te komen over de hoeveelheid en de kwaliteit van de energie in de organen.

De tongdiagnose
Even belangrijk als het voelen van de pols is het bekijken van uw tong. U krijgt de kans om eindelijk eens ongestraft uw tong uit te steken terwijl de acupuncturist deze bekijkt op de aanwezigheid van kloofjes, pukkeltjes of aanslag. Ook de vorm en kleur en de mate van vochtigheid worden genoteerd, omdat deze gegevens weer nieuwe informatie geven over uw energiesituatie.

Maar hoe zit het nu met die naalden?
Om enigszins vertrouwd te raken met de denkwijze van de acupuncturist, hebben we eerst de achtergronden van de Chinese filisofie en de geneeskunst belicht. Nu echter gaan we heel concreet in op de behandelingswijze van de acupuncturist. Na het stellen van de diagnose moet er gericht een keuze gemaakt worden± welke therapievorm zal in uw geval het beste werken. Acupunctuur, moxatechnieken ( een therapievorm die werkt door middel van warmte), cupping en specifieke massagetechnieken, al dan niet aangevuld met een kruidentherapie of dieet.

Het is genoegzaam bekend dat er in de acupunctuur met naalden wordt gewerkt en u heeft vast wel gehoord, dat het nauwelijks pijn doet. Dat klopt.

De acupuncturist gaat aan het werk om de energiedoorstroming in bepaalde gedeelten van het lichaam te herstellen. Dit gebeurt dor het inbrengen van heel dunne naalden op bepaalde punten in de meridianen. Deze naalden zijn niet te vergelijken met injectienaalden, omdat ze veel dunner zijn. De patiënt voelt daarom slechts een klein prikje, dat geen of nauwelijks pijn doet.

Het doel van het inbrengen van een acupunctuurnaald kan verschillend zijn:

Een betere doorstroming van energie bewerkstelligen
Het opheffen van een energieblokkade
De hoeveelheid energie verhogen
De hoeveelheid energie verlagen
De kwaliteit van de energie verbeteren.


In het algemeen kun je zeggen dat acupunctuur de Qi van een meridiaan versterkt, zodat die zijn functies weer voor de volle 100% kan uitvoeren en daardoor de klachten verdwijnen. Welke acupunctuurpunten geactiveerd worden en op welke manier, hangt van zoveel factoren af, dat er voor iedere patiënt weer een andere behandeling nodig is. Zelfs als de klachten van twee patiënten gelijkluidend zijn, is er geen standaardmethode. Immers geen twee mensen zijn aan elkaar gelijk; acupunctuur is een hoogst individuele behangdeling!


Wat gebeurt er na het inbrengen van de naalden?
Als de naald op het juiste punt is aangebracht en precies op de juiste diepte zit, wekt de acupuncturist het Qi-gevoel op. Dit uit zich in een tintelend gevoel wat een beetje lijkt op een electrisch schokje. U voelt dit rondom de plek, waar de naald is ingebracht, maar het gevoel kan ook uitstralen in de verloop van de meridiaan. Dit gevoel duurt maareven en neemt snel weer af. Door verschillende naaldtechnieken te gebruiken, kan de acupuncturist, afremmen of harmoniseren. Hij doet dit door de naald snel of juist langzaam rond te draaien en de naald op en neer te bewegen.

In klassieke tijden moesten de acupuncturisten deze technieken met de hand uitvoeren. Tegenwoordig is het mogelijk om naast deze handmatige methode gebruik te maken van lectrische stroom. Hierbij worden de naalden via snoertjes aan een apparaat verbonden dat op een bepaalde frequentie is ingesteld. Afhankelijk van het gewenste effect zijn dit soms heel snelle, hoge frequenties en in een ander geval juist heel lage.

Hoe hygiënisch is zo´n behandeling met naalden?

De Nederlandse Vereniging voor Acupunctuur verplicht haar leden om wegwerpnaalden te gebruiken of naalden die kunnen worden gesteriliseerd in een zogenaamde autoclaaf. Dit is een apparaat waarmee naalden worden gesteriliseerd volgens strenge overheidsrichtlijnen. Ook verstrekt de vereniging aanbevelingen over uitgebreide maatregelen om de hygiëne in de behandelkamer te garanderen. De aangesloten acupuncturisten nemen wat hygiëne betreft geen enkel risico.
Wat is een moxa-behandeling?
Naast het gebruik van acupuntuurnaalden kan er gekozen worden voor nog een behandelingsmethode: moxeren. Voor veel mensen ziet deze methode er bijzonder spannend uit omdat er met brandende kruidensticks of ´rokende naalden´gewerkt wordt. Moxa is een andere naam voor bijvoetkruid (artemisia vulgaris) en wordt gebruikt om de acupunctuurpunten te verwarmen. Dit kan door een beetje van dit kruid op de naald te bevestigen en te laten smeulen. De warmte van moxa dringt diep door tot in het acupunctuurpunt en zal daar de energiestroom stimuleren. Dit kan ook met een zogenaamde moxastick, die nog het beste te vergelijken is met een soort kruidensigaar. Deze stick kan ook door de patiënt thuis gebruikt worden. Vooral bij gewrichtsklachten blijkt moxeren een prima behandelingsmethode. Moxeren wordt met name gebruikt op plaatsen waar de energiestroming heel zwak is. Stimulatie met behulp van naalden alleen is dan vaak niet voldoende. Maar ook in die gevallen waar bepaalde punten juist erg gevoelig zijn of als er punten zijn die niet geprikt kunnen of mogen worden, biedt moxeren uitkomst.

Naast acupunctuur en moxeren bestaat er een aanvullende therapievorm binnen de acupunctuur: massage en 'cupping'. Door middel van het plaatsen van verwarmde glazen bollen op de huid wordt lokaal een versterkte doorbloeding bereikt. Deze heft energieblokkades op, waardoor energie weer kan doorstromen.

Hoe lang duurt een behandeling en wat gebeurt er daarna?
Na een behandeling met acupunctuur treedt er soms een dof of zwaar gevoel op in het behandelde lichaamsgedeelte. Dat is normaal; u hoeft zich daarover geen zorgen te maken. In het algemeen zult u zich na een behandeling aangenaam moe of loom voelen. Dat is een teken dat u ontspannen op de therapie reageert. Vaak wordt deze reactie minder sterk ervaren na een paar behandelingen.

Hoe vaak en hoe lang iemand onder behandeling is van de acupuncturist, is natuurlijk helemaal afhankelijk van de aard van de klachten en van de persoon zelf. Na het eerste onderzoek zal uw acupuncturist u een indicatie geven over de behandelingsduur en het verwachte behandelingsresultaat. Natuurlijk kunt u er zelf ook aan bijdragen om de genezing van uw klachten te bespoedigen. Door te veel eten en te weining beweging kan de stofwisseling gemakkelijk overbelast raken. Volgens de Traditionele Chinese Geneeskunt is een dieet niet alleen belangrijk om onverteerbare stoffen uit de voeding te schrappen, maar ook een methode om de balans tussen Yin en Yang op peil te houden. U kunt dan ook op dit gebied adviezen verwachten.

Zijn mijn klachten wel te behandelen met acupunctuur?
Zoals we al schreven in het hoofdstuk 'Hoe komt iemand bij de acupuncturist terecht terecht?', heeft acupunctuur ook een aantal beperkingen. Daartegenover staat dat de acupuncturist in veel gevallen het lichaam zo goed kan reguleren, dat het energie-evenwicht blijvend wordt hersteld. De patiënt is dan klachten vrij. Niet altijd verdwijnen de klachten volledig, maatr ze worden wel verlicht. Patiënten, die bijvoorbeeld voortdurend last hebben van pijn of misselijkheid, hebben veel baat bij acupunctuur. Wanneer organen of weefsels als gevolg van een ziekte of ongeval gedeeltelijk vernietigd zijn, kan acupunctuur als pijnstillende of symtoombestrijdende therapie worden toegepast. Twijfelt u over de behandelingsmogelijkheden van uw klachten, belt u dan gerust met het secretariaat van de Nederlandse Vereniging voor Acupunctuur te Amersfoort, telefoon 033-4616141 of met een van de aangesloten acupuncturisten bij u in de buurt. In de Gouden Gids en op Internet staan deze acupuncturisten duidelijk vermeld.

De N.V.A. adviseert haar leden om in het eerste consult met de patiënt een aantal behandelingen af te spreken waarbij een gunstige reactie mag worden verwacht of waarna evaluatie plaatsvindt.